1900’lerde Dr. Karl Landsteiner’in keşfettiği ABO kan kümesi sistemi, kan nakillerini inançlı hale getirerek milyonlarca hayat kurtardı. Lakin kan kümeleri yalnızca A, B ve O ile hudutlu değil. Bilim insanları, 47 farklı kan kümesi sistemi ve 350’den fazla antijen içeren çok daha karmaşık bir yapı olduğunu ortaya koydu.
KAN KÜMELERİNİN TEMELİ ANTİJENLER
Kan kümelerinin varlığı, kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan proteinler ve şekerlerden, yani antijenlerden kaynaklanıyor. ABO kan kümesi sistemi, bu antijenlerden yalnızca ikisini (A ve B) baz alarak kanı sınıflandırıyor. Buna ek olarak, Rh faktörü (pozitif yahut negatif) kanın sekiz ana kümeye ayrılmasını sağlıyor.
Kırmızı kan hücrelerinin yüzeyinde bulunan antijenler, kan kümelerini belirleyen temel ögelerdir. A, B ve Rh faktörü, bu antijenlerin en bilinenleri olmakla birlikte, bu alandaki bilimsel çalışmalar yüzeyde bulunan öteki protein ve şeker çeşitlerini de ortaya çıkarmaya devam ediyor. Dr. Emily Coberly’nin belirttiği üzere, bugüne kadar kırmızı kan hücrelerinde en az 350 farklı antijen tanımlandı ve bu sayı giderek artıyor. Bir hücre, bu antijenlerden yalnızca birini farklı bir formda üretse bile, bu yeni bir kan kümesi olarak kabul edilebiliyor. Bu durum, teorik olarak kırmızı kan hücrelerindeki antijen kombinasyonları kadar çok sayıda kan kümesi olabileceği manasına geliyor.
47 KAN KÜMESİ SİSTEMİ BULUNUYOR
2024 prestijiyle, Milletlerarası Kan Transfüzyon Derneği (ISBT) tarafından tanınan 47 farklı kan kümesi sistemi bulunuyor. Bu sistemler, Bombay fenotipi üzere ender durumları içeriyor. Bombay fenotipine sahip şahıslar, hücrelerinde H antijenini tabir etmiyor ve bu nedenle ABO sistemine uygun kan nakli yapılamıyor.
NADİR KAN KÜMELERİ VE ÖRNEKLERİ
Bazı ender kan kümeleri şunlardır:
McLeod Fenotipi:
Bu az kan kümesinde, kırmızı kan hücreleri Kx ismi verilen bir proteini tabir etmez. McLeod fenotipi, genetik bir durum olup, McLeod sendromu olarak bilinen bir nörolojik bozuklukla bağlıdır.
Kidd-Null Fenotipi:
Bu kümede, kırmızı kan hücreleri Kidd protein kümesini üretmez. Bu durum, kan nakli ihtiyaçlarını daha karmaşık hale getirebilir.
Bombay Fenotipi:
Hücrelerin yüzeyinde H antijeninin bulunmamasıyla karakterize edilir. Bu durum, bireylerin ABO sistemine nazaran kan nakli yapılmasını pürüzler ve yalnızca tıpkı fenotipe sahip bir donörden kan alabilmelerini gerektirir.
NADİR KAN KÜMELERİNİN ÖNEMİ
Nadir kan kümeleri, genetik geçmişe ve coğrafyaya bağlı olarak değişiklik gösterebiliyor. Örneğin, McLeod fenotipi, kırmızı kan hücrelerinde Kx proteinini söz etmeyen şahıslarda görülüyor ve sinirsel bozukluklarla ilişkilendiriliyor. Ayrıyeten, orak hücre hastalığı üzere durumlar, muhakkak genetik kökenlerden gelen bireyleri etkileyerek özel kan ihtiyaçlarını artırıyor.
KAN NAKLİNDE ZORLUKLAR
Kan naklinde, yalnızca ABO ve Rh ahengi kâfi olmayabiliyor. Bilhassa kronik hastalıklarla uğraş eden hastalarda bağışıklık sistemi, kanın başka antijenlerine hassaslık geliştiriyor. Bu, bağışıklık sisteminin donör kanını reddetmesine ve ölümcül komplikasyonlara yol açabiliyor. Bu cins durumlarda, hastalara genetik olarak uyumlu donör kanı sağlanması gerekiyor.
KAN BAĞIŞININ ÖNEMİ
Dr. Emily Coberly, kan bağışının bu karmaşıklıklar nedeniyle hayati olduğunu vurguluyor. Farklı etnik kökenlerden gelen bağışçılar, ender kan kümelerine sahip hastalar için daha âlâ bir ahenk sağlayabilir. “Kan bağışının çeşitli kaynaklardan olması, tüm hastaların gereksinim duyduğu kanı bulabilmesini sağlar” diyor.
Bilim insanları, bu problemleri aşmak için üniversal donör kanı üretme amacında. Laboratuvar ortamında kırmızı kan hücresi üretimi ya da mevcut kanın antijenlerden arındırılması üzere teknikler üzerinde çalışılıyor.
