Prof. Dr. Ali Ertürk ve grubunun yürüttüğü araştırma ile dünyada birinci kere koronavirüsün insan bedenine girmek için kullandığı spike proteininin, kafatasındaki ‘gizli geçitlerde’ biriktiği ve beyne sızmak için bu geçitleri kullanarak beyin yüzeyine yerleşebildiği gösterildi.
Prof. Dr. Ertürk, Covid-19’dan hayatını kaybeden 50’den fazla insanın beyin dokusu ve onlarca uzamış Covid-19 hastasından alınan beyin sıvılarının incelenmesiyle kıymetli bulgular elde ettikleri çalışmasının ayrıntılarını anlattı.
Prof. Dr. Ertürk, ayrıca kendi geliştirdiği özel teknik sayesinde, göğüslü bir hayvan olan deney faresinin tüm bedenini ‘şeffaflaştırıp’ dijital haritalandırmasını yaparak, virüsün bedeninin nerelerine kadar yerleştiğini de görsel olarak ortaya koydu.
Ekibiyle geliştirdiği ‘DISCO Transparency’ isimli özel tekniği ile göğüslü bir hayvan olan deney faresinin tamamı ile kalp, göz, pankreas üzere kimi insan organ ve dokularını şeffaflaştırıp, dijital olarak haritalandırmayı başaran, ‘dijital biyopsi’ kavramını literatüre sokarak tıp dünyasında çığır açan Prof. Dr. Ali Ertürk, ses getiren yeni bir araştırmaya daha imza attı. Almanya’nın Münih eyaletinde, Ludwig Maximillian’s Üniversitesi Helmholtz Doku Mühendisliği ve Rejeneratif Tıp Enstitüsü Yöneticisi olarak çalışmalarını yürüten Genetik ve Nörobilim Uzmanı Prof. Dr. Ertürk ve grubu, evvel kafatasının yalnızca beyni koruyan sert bir kask olmadığını, beynin yaşayan bir kesimi olduğunu gösterdi.
Kafatası ile beyin ortasında yer alan ‘gizli geçitlerde’ bulunan yüzbinlerce savunma hücresinin, apansızın beyne girebildiğini keşfeden Prof. Dr. Ertürk’ün araştırması, geçtiğimiz yıl dünyanın en saygın bilim mecmualarından Cell’de yayınlandı.
Prof. Dr. Ertürk, koronavirüsün, bu mekanizmayı kullanarak beyne sızabileceği hipotezinden hareketle yeni bir çalışma daha başlattı ve bunun için yüzlerce hastanın verisi incelendi.
Uzamış Covid (Long Covid) hastaları ile uzamış Covid yaşamayan hastaların beyin sıvılarından alınan örnekler karşılaştırıldı, Covid’den ölen onlarca hastanın kadavrası, kafatası ve beyin örnekleri DISCO Transparency yoluyla dijitalleştirilerek incelendi.
Geçtiğimiz hafta Cell Host & Microbe mecmuasında yayınlanan araştırma, ürkütücü bir gerçeği ortaya çıkardı.
Koronavirüsün insan hücresine girebilmek için kullandığı spike proteinleri, kafatasındaki bu kapalı geçitlerde ‘çöp gibi’ birikiyor, hatta yıllarca burada gizlenerek beyin yüzeyine sızabiliyor.
VİRÜSÜN BEDENDEKİ FOTOĞRAFINI ÇEKTİ
Helmholtz Enstitüsü’ndeki laboratuvarlarının kapılarını açan ve yeni araştırmanın ayrıntılarını birinci sefer DHA’ya anlatan Prof. Dr. Ertürk, virüsün spike proteininin, hastalık atlatılsa bile yıllarca beynin kollayıcı katmanlarında, kafatası kemik iliğinde kalabildiğini vurguladı.
Ertürk ayrıyeten DISCO Transparency tekniği ile virüsün bedende nerelere yerleştiğini en ince detayına kadar fareler üzerinde göstermeyi başardı. Üç boyutlu haritalandırma sayesinde Wuhan’da birinci çıkan orjinal virüsün yalnızca akciğerlere yerleştiği, daha sonraki varyantların ise mideden kalbe, akciğerden böbreklere, hatta testis ve yumurtalıklara kadar neredeyse her organa yerleşebildiği görsel olarak da ortaya konuldu.
İnfluenza yani grip virüsü yalnızca akciğere yerleşirken koronavirüsün neredeyse tüm bedene yayıldığını kaydeden Prof. Dr. Ertürk, Covid’in yalnızca beyin ve kalp hastalıklarını değil, böbrek, karaciğer üzere diğer organları da etkileyen pek çok hastalığın artmasına da yol açacağını vurguladı.
UZAMIŞ KOVİD’İN SIRRI, ÇÖP ÜZERE BİRİKEN PROTEİNLER
Prof. Dr. Ertürk, şunları söyledi:
“Kafatasını bu vakte kadar daima bir kasket üzere, yalnızca beyni koruyan bir misyonu olduğu düşünülüyordu. Bu husustaki birinci çalışmamızda bunun bu türlü olmadığını, kafatasının beynin yaşayan bir modülü olduğunu gösterdik.
Çünkü kafatasında küçük küçük kapılar var. Kafatasındaki hücreleri beyne bağlayan kapılar. Bunu şeffaflık ve üç boyutlu taramalar sayesinde gösterdik. Bu araştırmamız Cell mecmuasında yayınlanmıştı.
Bu çalışmanın akabinde bu kapıların diğer hastalıklarda da tesirli olup olmayacağını araştırmak istedik. Bilhassa koronavirüsü merak ettik. Sanki oralarda toplanıp beyne girebiliyor mu diye bir hipotezi araştırmaya başladık.
Yüzlerce hastanın verisi ile çalıştık. 50’nin üzerinde Covid sonrası hayatını kaybetmiş hastanın kadavrasında kafatasını inceledik. 60’a yakın hala hayatta olan Long Covid (uzamış Covid) hastası ile uzamış Covid yaşamayan hastalara nazaran bu cins inflamasyon ve nöronlara ziyan veren proteinlerin arttığını fark ettik.
Bu çalışma sahiden değerli zira koronavirüsün spike proteininin bedende bu kadar uzun mühlet kaldığı bilinmiyordu, bunu kesin olarak kanıtlamış olduk. Long Covid dediğimiz korona sonrası oluşan hastalıkların tahminen de yüzde yüzünün bedende artmış, çöp üzere etrafta kalan proteinler nedeniyle oluştuğunu gösterdik.”
‘YILLARCA YOK OLMAYIP SAKLANMASI ÜRKÜTÜCÜ’
Prof. Dr. Ertürk, “İşin ürkütücü kısmı, buralardaki spike proteinler yok olmuyor. Yıllar boyunca kafatasının o bölgelerinde gizli duruyor ve beyne geçiş yapabiliyorlar. Beyne geçtikleri vakit da hem inflamasyon hem de damar bozukluklarına, parçalanmalarına neden oluyor. Bu da ne demek? Beynin sağlıklı halini (bağışıklığını) aşağı çekiyor. Beynin dış kısmı, korteks dediğimiz bölgenin, iç kısımlarına nazaran daha çok etkilendiğini gördük.
Çünkü kafatasına daha yakın bu bölge. Beyin yüzeyi bizim niyetimizi, hafızamızı, karakterimizi, birçok şey denetim eden bölgelerin olduğu bir yer. Bu tesir hem yeni nörolojik hastalıkların sıfırdan ortaya çıkmasına neden olabilir hem de var olan yatkınlıkları tetikleyebilir. Alzheimer, Parkinson üzere nörodejeneratif hastalıklarla depresyon, şizofreni üzere nöropsikiyatrik hastalıklarda artış yaşanabilir” diye konuştu.
‘UZAMIŞ COVİD’İN, PANDEMİDEN DAHA BÜYÜK TESİRİ OLABİLİR’
Hayvan modellerinde tekrar şeffaflığı kullanarak virüsün bedende nerelerde yayıldığını da çalıştıklarını kaydeden Ertürk, şu bilgileri verdi:
“Burada da gördük ki influenza virüsü yalnızca akciğerde kalıyor. Birebir halde birinci çıkan koronavirüs tipi olan Wuhan virüsü de akciğeri tutuyor. Lakin Delta ve Omicron’dan sonraki varyantlar bütün bedene yayılıyor. Aslında korkutucu bir fotoğraf bu bilgiye baktığınızda.
Çünkü virüs bir halde varyantlarla hem bedene daha çok yayılma hem de beyne daha çok ulaşma halinde bir amaç oluşturmuş durumda. Varyantlar çeşitlendikçe bedende değişik dokulara ulaşma kapasitesi de artıyor. Gençler bile artık çok erken yaşlarda birtakım hastalıklara yakalanabilir bedende biriken bu spike proteinleri yüzünden.
Kalp hastalıklarındaki artışın muhtemelen sebebi de bedene yayılan koronavirüs spike proteinleri aslında, çalışmamızda bunu net olarak gösterdik. Şu an dünyanın yaklaşık yüzde 60’ı Covid geçirmiş durumda. 4 milyardan fazla insan demek bu. Bunların da yüzde 10 ila 15’inde uzamış Covid olduğu düşünülüyor. Yani 400 ila 600 milyon kişi, Long Covid olabilir. Long Covid’in tesiri maalesef artacak. Tahminen Covid’den çok daha büyük bir sorun olarak karşımıza çıkacak.”
AŞILANANLARDA ‘ÇÖP BİRİKİMİ’ YARI YARIYA AZALIYOR
Prof. Dr. Ertürk, bu çalışmanın birebir vakitte pandemi sonrası arttığı düşünülen kalp hastalıklarının Covid aşılarına bağlanamayacağını da kanıtladığını vurgulayarak kelamlarını şöyle noktaladı:
“Kalp hastalıkları artıyor, bütün hastalıklar artıyor ve bu aşılardan değil, koronavirüsün bütün bedene yaptığı tesirlerden ötürü. Aşılarda da aşikâr oranda spike proteini var fakat virüs, aşılardaki proteinin milyarlarca katı kadar spike proteini oluşturuyor. Karşılaştırılabilecek bir şey bile değil.
Oysa bu çöp üzere biriken spike proteininin yaklaşık yüzde 50’sinin, aşılama sayesinde düştüğünü gördük. Yani aşı olan insanlarda yarı yarıya daha az birikim var. Bu yeterli bir haber. Olağan berbat haber, kalan yüzde 50 ile nasıl gayret edeceğiz? Amacımız onu da temizlemek ve şayet bunu yapabilirsek muhtemelen bu tesirlerin de önüne geçebiliriz. Bu da bir sonraki çalışmamızın konusu.”
