Ekonomi gündemi beklenen faiz ve taban fiyat kararı ile tüm bu gelişmelerin seyrini belirleyecek aralık ayı enflasyon verisine odaklanırken, lokal seçimler sonrası geçilen yeni iktisat siyasetlerinin başarısı ve seyri de tartışma konusu. Türkiye’nin tek haneli enflasyona ulaşmadan hiçbir sıkıntısını çözemeyeceğini vurgulayan iş dünyası ise tüm kesitlerin elini taşın altına koyduğunu, devletin de tasarruflarla bu yükü taşımaya ortak olması gerektiğine dikkat çekiyor. Gündemdeki gelişmeleri SÖZCÜ’ye kıymetlendiren Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan, “Nasıl ki toplumun her kısmı bu yükü sırtlanıyor, kamunun da kıymetli ölçüde tasarrufa gitmesi çok önemli. Çalışanlar fedakarlık yapıyor, iş dünyası da fedakarlık yapıyor fakat birebir fedakarlığı kamudan da görmek istiyor toplum” diye konuştu.
Dezenflasyon süreci uzadıkça maliyetin ve toplumda gerginliğin yükseldiğine dikkat çeken Turan, vaktinden evvel gelecek bir faiz indirim kararının da süreci riske atacağının altını çizdi.
TÜSİAD Başkanı Orhan Turan iş dünyasının iktisat siyasetlerine ait beklentilerini SÖZCÜ’den Sayime Başçı’ya aktardı.
– Yerel seçimler sonrası devreye alınan yeni iktisat siyasetleri ile enflasyonla gayretin kapsamını ve sonuçlarını başarılı buluyor musunuz?
Enflasyonla çaba programını ve yapılan yanılgılardan dönülmüş olmasını elbette olumlu buluyorum. Bu mevzuda dikkate almamız gereken iki öge var. Öncelikle enflasyonu bu kadar bozmuşken, bu uğraşın sonuçlarını elde etmemiz biraz daha vakit alacak. Gerçek adımlara, sabırla devam etmeliyiz. İkincisi, bu dezenflasyon gayreti, tüm başka siyaset alanlarıyla desteklenmeli. Yani yalnızca para siyaseti ile değil, maliye ve gelirler siyaseti ile de uyumlu olmalı. Bu da yetmez. Sürecin kalıcı olabilmesi için de yapısal ıslahatlara geçiyor olmamız gerekli. Yalnızca kamu değil gerçek kesim için de bir yol haritası olan Orta Vadeli Program’ı (OVP) önemsiyoruz. Dezenflasyon sürecinin temel aktörü olan Merkez Bankası’nın (TCMB) projeksiyonları ile OVP ortasında örtüşmenin sağlanması, önümüzdeki periyotta tüm paydaşlara daha güçlü sinyal verilmesi için hayli kritik.
KAMU DA TASARRUF YAPMALI
– Enflasyonla çabaya tüm cepheler aktif iştirak gösteriyor mu?
Maliye siyasetlerinin para siyasetine dayanak olması koşul gözüküyor. Örneğin tasarrufların daha da artması gerekiyor, kayıt dışılıkla gayretin katiyen çok daha güçlü yapılıyor olması gerekiyor. Maliye siyaseti denince sadece vergi adımlarını anlamamalıyız. Hakikaten çok daha sıkı bir bütçeye muhtaçlık var üzere gözüküyor. Hasebiyle nasıl ki toplumun her kesiti bu yükü sırtlanıyor, kamunun da değerli ölçüde tasarrufa gitmesi çok önemli. Kamunun da tasarruf ettiğine dair kamuoyunda net bir kanı oluşursa enflasyonla çabanın bağlantısı de daha kolay olur. Buradan taviz vermememiz lazım. Geri adım atmamamız lazım. Lakin yalnızca para siyasetleri ile enflasyonu ve ekonomiyi yönetemeyiz. Çalışanlar fedakarlık yapıyor, iş dünyası da fedakarlık yapıyor lakin tıpkı fedakarlığı kamudan da görmek istiyor toplum.
2001’de süratli toparlanmıştık
– 2001 krizi devrindeki program ile bugü- nü karşılaştırdığınızda muvaffakiyet açısından nasıl bir tablo görüyorsunuz?
Eskiden krizlerde ‘V’ yapıp geçiyorduk, şu anda ‘L’ ve ‘U’ tartışılıyor. 2001 krizinde çok süratli toparlandık. Tabi biz aslında son 8-10 yıldaki yanılgılı iktisat siyasetlerinin bedellerini ödüyoruz. 2000’li yıllarda AB çıpası da vardı. Islahat ivmesini gördüğümüz, ihracatımız ve verimliliğimizin arttığı bir periyottu. Artık kimi adımları süratli atmamız gerekiyor. Krizden çıkış müddeti uzadıkça maliyet artıyor, toplumda gerginlik artıyor. Yalnızca para siyasetleri ile ekonomiyi yönetemeyiz.
Erken indirim tüm süreci riske atar
– Kur ve faiz alanlarında atılan adımlara karşın enflasyon beklentilerinin gereğince kırılamaması programı sekteye uğratabilir mi?
Son gelen enflasyon verisinde, hizmet enflasyonunun trendinin aşağı kırıldığını görüyoruz. Bu uygun haber. Öte yandan enflasyonun yapısı hâlâ sıkıntılı olmakla bir arada güzelleşmeyi de görmekteyiz. Hane halkı enflasyon beklentilerinde de net bir kırılma, aşağı geliş var. İktisatta çok bir talep vardı, iktisat idaresi bunu soğutmaya çalışıyor. Enflasyonu da fakat bu halde denetim altına alabiliriz. Bir ekip siyasetlerde sabırsız davranmak programı sekteye uğratır. Örneğin vaktinden önce gelen bir faiz indirimi tüm süreci riske atar. Faizi olması gereken düzeyin altına çektiğimizde, hele ki enflasyon yapışkanken bunu yaptığımızda sonuçlarının geçmişte ne kadar yıkıcı olduğunu, ekonomik sonuçlarının bedelini sanırım hepimiz gereğince gördük. Öte yandan maliye siyasetinde gerekli adımları hakikat vakitte ve ölçüde atmamız da gerekiyor. Keza tıpkı durum gelirler siyaseti için de geçerli. Gerçek kısmın sürece takviye vermeye devam etmesini de çok önemsiyorum. Enflasyonla uğraşta en kıymetli faktör, her kesimde mutabakat sağlanmış olması. Bu şartlar gerçekleşmezse bu program riske girer. Sabrediyoruz. Toplumun her kısmı fedakarlık yapıyor. Dezenflasyon siyasetine devam etmemiz gerekiyor.
Düşüş Merkez’in beklediğinden yavaş olur
– 2025’te Türkiye iktisadına ait beklentilerinizi aktarır mısınız?
2025’i ikiye bölmek lazım. Birinci altı ay biraz daha güç olabilir lakin ikinci altı aydan itibaren, şayet biz nisan, mayısta yüzde 30 enflasyonu görürsek bu işin yapılabileceğine dair inanç da artar. Tüketimi soğutmamız gerekiyor. Türkiye tek haneli enflasyona düşmediği sürece bu sorunları çözme bahtı yok. Ancak süratle faizleri radikal bir biçimde düşürürsek planı başa sarmış oluruz. 2025 için iktisadın yavaşladığı bir senaryo ile çalışıyoruz lakin elbette bu bir resesyon seviyesinde değil. Enflasyonda düşüş devam edecektir ancak muhtemelen bu düşüş TCMB’nin beklediğinden daha yavaş olur. Zira iç talep soğumakla birlikte yeteri ölçüde o soğumayı sağlıyor muyuz emin değilim. Kur tarafında da rastgele bir baskı beklemiyoruz. TL’ye inancın daha da arttığı bir yıl olacağını düşünüyorum.
Görüşmeler adaletle sonuçlanır
– Asgari fiyat artışına ait beklenti ve talebiniz nedir?
Kamu ile işçi-işveren sendikaları ortasında çalışan bir diyalog ve mutabakat düzeneği var. Bu görüşmelerin, hem dezenflasyonist süreci hem hane halkının refah seviyesini gözeten adaletli bir biçimde sonuçlanacağını düşünüyorum.
Türkiye trendi kaçırmamalı
– ABD’de başlayan ikinci Trump periyodu ile konuşulan ticaret savaşlarının Türkiye’ye tesirlerine dair beklentiniz nedir?
Özellikle ABD’de Donald Trump seçildikten sonra Çin, ABD ortasındaki ticaret savaşları Türkiye’yi olumlu etkileyebilir. Pandemide Türkiye bu küresel trendi kaçırdı. Ümit ediyorum bunu kaçırmayız. Vietnam ve Türkiye ön plana çıkıyor lakin Türkiye kendi iç problemleri ile gücünü harcıyor. Bizim buraya odaklanmamız daha katma pahalı üretim yapmamız lazım. Daha rekabetçi olmamız lazım, daha fazla eğitme yatırım yapmamız lazım fakat bunun içini de doldurmamız lazım. Elbette yeni bir ticaret periyodu olacaktır. Trump’ın bu bahisteki siyasetleri net. Dış ticarete ithalata, Çin’e uygulanan vergilere artış çok muhtemel.
Bangladeş ile mukayese edilmesine üzülüyorum
– Yüksek faiz ve baskılı kur ortamında yatırımların geleceğine dair öngörünüz nedir?
Yatırımlardan öte mevcut işletmelerin devamlılığı için işletme sermayesine gereksinim var. Günümüzdeki faiz oranları ile iş yapıp kâr etmek katma bedel yaratmak çok sıkıntı. Öncelikle enflasyonda düşüş sağlamamız, akabinde siyaset faizlerini de makul düzeylere indirmemiz gerekiyor. Döviz bazlı borçlanmalar artıyor. TL yatırımlarda çok fazla kullanılmıyor. Türkiye’nin Bangladeş, Vietnam üzere ülkelerle mukayese edilmesine üzülüyorum. Türkiye’nin İtalya ve Fransa ile rekabet edebilmesi lazım. Günümüzün teknolojilerine dayanan rekabetçilik anlayışı düşük iş gücü maliyetleri ve ucuz TL üzerine kurulu değil.
