İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nde (DEÜ) misyonlu 18 bilim insanı, su hacmi bakımından Türkiye’nin en büyük doğal tatlı su gölü olan Eğirdir’de 2 yıl müddetle incelemelerde bulundu.
Gölün sürdürülebilir kullanımı ve geleceğe inançla aktarılmasının Türkiye’nin ulusal bir sıkıntısı olarak gördüklerini belirten uzmanlar, çeşitli tespitlerde bulundu. En dikkat çeken gelişmeler, suyun 9 yıl içindeki düzeyinin neredeyse yarı yarıya düşmesi oldu.
Gölün kuzey kısmının Hoyran, güney kısmının ise Eğirdir olarak isimlendirildiğini hatırlatan bilim insanları, Eğirdir Gölü’nün 2 kesitini birbirine bağlayan ‘Kemer Boğazı’nın en derin noktasında taban berbatın 912,4 metre olduğu, su düzeyi düşüşünün devam etmesi halinde gölün fizikî olarak ikiye ayrılmasının çok yakın olmasına tespitlerinde yer verdi.
Bunun gerçekleşmesi halinde, gölün güney kısmının başka kısma oranla daha süratli kurumasının kelam konusu olduğunu vurgulayan bilim insanları, acil tedbir alınmasını istedi.
‘DÜŞEN YAĞIŞIN 1,5 KATI KADAR BUHARLAŞMA MEYDANA GELİYOR’
Gölde çalışan bilim insanlarından DEÜ Hidrojeoloji Uzmanı Prof. Dr. Celalettin Şimşek, “Eğirdir Gölü’nün iklimsel değişikliğine karşı vereceği yansıyı ölçmek için 2 yıldır bir çalışma sürdürüyoruz. 18 bilim insanıyla bölgenin jeolojik yapısından tutun hidrolojisine kadar birçok mevzuyu inceledik. Bölgede iklimsel değişikliğin tesirini görüyoruz.
Yağışların uzun vakit içerisinde azaldığını, sıcaklığının arttığını görüyoruz. Sıcaklığın artması göl yüzeyindeki çok ölçüde suyun buharlaşacağı manasına geliyor. Yaptığımız çalışmalarda; göl üzerine yağışın düştüğü ölçüsünün yaklaşık 1,5 katı kadar buharlaşma meydana geliyor. Bu, çok büyük ölçüde bir buharlaşma demek.
Ayrıca bölgede çok sayıda kuyu var. Hasebiyle gölü besleyen yer altı suyunun da düzeyi düşmüş durumda. Bölgede yapılmış olan çok sayıda depolama sistemi var. Bunlar da göle gelen suyu kısıtlıyor. Burada, gölün ilerideki jenerasyonlara bırakılması için neler yapabileceğimiz konusunda birtakım çalışmalar yapmış olduk” diye konuştu.
‘YILLIK 150-200 MİLYON METREKÜPLÜK DAİMA BİR SU AÇIĞI ÇIKIYOR’
Gölde içme ve sulama suyu kullanımının da fazla olduğuna söz eden Prof. Dr. Şimşek, “Bölgedeki sulama suyu gereksinimi çok fazla. Bölgede elma yetiştiricisi çok fazla. İçme suyu muhtaçlığı gitgide artıyor. Göl, bölge için tek kaynak diyebiliriz. Bölgenin içme ve sulama suyu buradan karşılanıyor. Münasebetiyle yağışların ve kar kalınlığının azalması nedeniyle göle gelen su ölçüsü çok azaldı. Lakin çekim çok fazla. Münasebetiyle düzey gitgide azalıyor.
Göle giren 400 milyon metreküplük yağış ölçüsü varken, 480 milyon metreküplük buharlaşma var. Ayrıyeten gölden su çekimi de eklenince yıllık 150-200 milyon metreküplük daima bir açık çıkıyor. Bu da daima seviyeyi düşürüyor. Son tespitlerimize nazaran 2015 yılından bugüne göldeki su düzeyinde yarı yarıya bir azalma var. Bu 1,8 milyar metreküpe tekabül ediyor” dedi.
KEMER BOĞAZI’NA DİKKAT ÇEKTİ
DEÜ İnşaat Mühendisliği Kısmı Hidrolik Anabilim Kolu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mustafa Doğan ise göldeki çalışmalarda çeşitli bulgulara ulaştıklarına dikkat çekip, “Bunların en başında gelen de göldeki dramatik su düzey kaybı ve bunun getirdiği hacim kaybıydı. Eğirdir Gölü’ndeki en etkileyici bilgi, son 9 yılda yaşanan kayıpla ilgili. Eğirdir Gölü, son 9 yılda komşusu Beyşehir Gölü’nün 3’te 2’si kadar su kaybetti. Bu sahiden çok değerli parametre.
Eğirdir Gölü, yüzey alanı olarak Beyşehir’den küçük görünüyor; ancak hacim olarak çok büyük bir göl. Türkiye’nin en büyük doğal tatlı su kaynağı. Bununla ilgili alınması gereken tedbirler var. Gölün fiziki yapısı kuzeyden güneye hakikat uzanıyor. Kuzey tarafı Hoyran, güney tarafı Eğirdir olarak isimlendiriliyor. Ortada dar bir boğazda birleşiyor. Bu boğazın ismi, Kemer Boğazı. Bu boğazdaki su derinliği, su düzeyinin azalmasıyla bir arada düşüyor.
Çekilme devam ederse 1,5-2 sene içinde göl, fiziki olarak ikiye ayrılacak. Bu da çok tehlikeli. Gölü besleyen kaynakların büyük kısmı yer altı yahut yüzeyde olsun daima Hoyran tarafında, kuzeyde. Şayet göl fizikî olarak ikiye ayrılırsa, güneydeki Eğirdir kısmının su düzeyi kaybı çok daha hızlanır. Sonrasında geri dönülemez bir noktaya gelir. Hemen Kemer Boğazı’nda derinleştirme faaliyeti yapmamız lazım. Bunun tahlili taban taramasıyla tabandaki sedimanların kaldırılması. Kemer Boğazı’nda gerekli derinlik sağlanacak” diye konuştu.
‘GÖLLE İLGİLİ DAİMA BİR İZLEME VE ÖLÇÜM SİSTEMİ HAYATA GEÇİRİLMELİ’
Göl için bütüncül bir hidrolik modele gereksinim olduğunu söyleyen Prof. Dr. Doğan, “Bugüne kadar gölle ilgili yapılan çok hoş çalışmalar var. Birden fazla su kalitesi tespitine yönelik olduğu için tam bir hidrodinamik modellemenin yapıldığı çalışma yok. Öncelikle bunun yapılıp, gölle ilgili uygulanacak her şeyin bunun üzerinde denenmesi ve sonra yapılması gerekiyor.
Yani kör bir bakış açısıyla değil, bilimin bize gösterdiği tesirle hareketlerimizi yapmamız lazım. Bir başkası ise göl yüzeyinden buharlaşmanın çok ölçüde olması. Yaz aylarında günde 1 santimetre hatta bu sayısı geçen bir buharlaşma var. Temmuz, ağustos, haziran, eylül aylarında bu türlü. Çok büyük bir hacim. Bunu engellemek için tekliflerimiz göl üzerinde yüzen güneş güç sistemleri (GES) yapılması.
Hem buharlaşmanın azaltılmasına yardımcı oluyor hem de pak ve yenilenebilir güç kaynağı sağlıyor. Bunların faal hale getirilmesi hatta göl üstü rüzgar sistemleri entegre bir biçimde çalışılması lazım. Bir de gölde yapılmış izleme çalışmaları var. Lakin bunlar lokal ve yer yer yapılmış. Yapmamız gereken gölle ilgili daima bir izleme ve ölçüm sisteminin hayata geçirilmesi” dedi.
‘AYDA 1 KONTROL’ UYARISI
Gölü yakından takip edeceklerini kaydeden Prof. Dr. Doğan, “Göle 6 ayda bir değil de ayda bir doktor kontrolüne giden hasta üzere düşünüp, denetim etmemiz lazım. Zira acil müdahaleyi bu türlü yaparız. Gölü besleyen su havzasında 30’a yakın baraj ve gölet üzere depolama tesisi var. Bunlar vaktinde çeşitli emellerle yapıldı. Lakin şu anda bunların işletilmesinin, gölden başka tutulmaması lazım. Bütüncül bir yaklaşımla ele alınıp sürdürülebilir göl, havza, plan, bütçe kurularak gerçekleşmesi doğru olacak” diye konuştu.
