Dünyada yalnızca Anadolu’da bir bayan halk sanatı olarak yüzyıllardır yaşayan, iğne ve iplik kullanılarak yapılan ve günümüze taşınan iğne oyaları, çok özel manalar barındırıyormuş meğer… Birden fazla vakit bayanın sesi olup, his ve kanılarını yansıttığı bir lisana dönüşmüş. Sessiz fakat çok manalı iletiler verilmiş oyalarla…

Keza Anadolu’nun kimi yörelerinde gelin, çocuğu olmadan kayınpederi ve kayınvalidesiyle konuşamazmış.

İşte o vakit oyalar devreye girer, gelinler tüm his ve niyetlerini onlarla anlatırmış. Günümüzde ise oyalarla mesken geçindirmeye çalışıyor pek çok kadınımız…

ÇOK TARAFLI BİR PROJE

İşte bu bilgiler ve daha fazlası Adnan Memiş Eğitim Kültür ve Sanat Vakfı’nın (AMEKS) Oya Projesi kapsamında hayata geçirdiği ‘’Anadolu Bayanının Eşsiz Sanatı Oya’’ isimli belgeselde yer alıyor. Proje, Vakfın Başkanı Adnan Memiş’in son 20 yıla yakın müddette çeşitli bölgelerden topladığı iğne oyalarından oluşan koleksiyonuna dayanıyor. Projenin birinci eserleri olan kitapların sunumu, Oya Belgeseli özel gösterimi ve Oya Projesi’nin tanıtımı geçtiğimiz günlerde Doğuş Otomotiv’in katkılarıyla Sakıp Sabancı Müzesi’nde yer alan the Seed’de gerçekleştirildi.

4 YILLIK EMEĞİN ÜRÜNÜ

Belgesel, Anadolu’da, hüzünlerini, sevinçlerini iğne ve iplikle yaptıkları yapıtlara yansıtan Anadolu bayanına ve dünyada tek olan oya sanatına odaklanıyor.

Bunun için Bursa ve Nallıhan başta olmak üzere pek çok kent ve köye gidilmiş. Direktör ve senarist Sevinç Baloğlu, ağır arayışlar sonucunda Bursa’da oya ipliğini ipek böceği yetiştirerek üreten köydeki tek bayan Gülbiye Hanım’la tanışınca proje hayata geçmiş. 4 yıllık bir emeğin eseri olan belgeselde Gülbiye Bayram ve torunu Ada başrolde.

Doğrusu çok da başarılı bir iş çıkarmışlar. Torunu Ada’ya ipek böcekçiliğini ve oya ritüellerini masallarla anlatan Gülbiye Hanım ile çok sevdiği bir oyanın peşinde yollara düşen bir koleksiyoner (Adnan Memiş) eşliğinde anlatılıyor oyanın öyküsü…

Sıcacık ve etkileyici belgeselde ipek böcekçiliğinin meşakkatli istikametleri ve iğne oyalarına harcanan büyük emek gözler önüne seriliyor.

Oyaları ile öne çıkan Bursa, Nallıhan, Gönen, Biga, Bergama, Ödemiş, Tire, Muğla, Datça, Tokat ve Amasya’daki çekimlerde oyaların düğün, kına gecesi, sünnet düğünü üzere özel günlerin yanı sıra günlük omurdaki varlığı da yer alıyor.

Bu ortada sinemanın baş kahramanlarından Gülbiye Hanım 3 ay evvel vefat etmiş ve kendi sinemasını izleyememiş. Fakat torunu Ada, gösterime katıldı ve buruk bir sevinç yaşasa da alkışlarla gururlandı.

‘Dünya’ya tanıtacağız’

20 yıl evvel başlayan oya sevdasıyla Anadolu’yu karış karış dolaşan ve sonunda Oya Projesi’ni Türk kültürüne armağan eden Vakıf Başkanı Adnan Memiş ile gösterim sonrası görüştüm. Çok keyifli çok da gururluydu. “Belgeselimiz kitaplar, yarışlar, stantlar, müze ve kooperatif üzere kapsamlı bir çalışmanın parçası” diyen Memiş, maksatlarının oya kültürünü desteklemek, Dünya’ya tanıtmak ve klâsik özelliklerini koruyarak yarınlara aktarabilmek olduğunu söyledi.

Herkesi çok etkileyeceğini düşündüğüm bu belgeselde emeği geçen başta Adnan Memiş olmak üzere, Direktör ve senarist Sevinç Baloğlu’nu, belgesele dünyaca ünlü Sanat Tarihçisi, Akademisyen ve Muharrir Prof. Dr. Nurhan Atasoy’u, Dr. Gönül Paksoy’u ve küçük Ada’yı yürekten kutluyor, Gülbiye Hanım’ı da rahmetle anıyorum…