Erzurum Atatürk Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Su Eserleri Yetiştiriciliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdulkadir Bayır ve takımının yaptığı çalışma değişik sonuçlar doğurdu.
Önemli bir gen kaynağı olmasının yanı sıra 26 kilograma kadar büyüme özelliği bulunan Karadeniz alabalığının kısa müddette büyüyüp pazara sunulur hale getirilmesi gayesiyle Prof. Dr. Abdulkadir Bayır liderliğinde TÜBİTAK takviyeli çalışma başlatıldı. Karadeniz’den getirilen alabalık yumurtaları laboratuvar ortamında mikroenjeksiyona tabi tutuldu. 2020 yılında Nobel Kimya Mükafatı verilen ‘CRISPR/Cas9’ tekniğiyle laboratuvarda mutant Karadeniz balığı üretildi. Bu teknikle, büyümeyi olumsuz olarak etkileyen myostatin geninin susturulmasıyla balıkların büyüme ve gelişmesi hızlandırıldı. Laboratuvar ortamına alınan olağan balıklarla birlikte takibe alınan mutant balıkların 10,5 aylık müddette yüzde 82 daha süratli büyüdükleri belirlendi.
Prof. Dr. Abdulkadir Bayır, ‘CRISPR/Cas9’ tekniğiyle bakterilerin kendilerini virüslerin ziyanlı tesirlerinden korumak için geliştirdiği doğal bir savunma sistemini laboratuvar ortamında kullandıklarını belirtti. Bayır, denetim kümesi balıkların 10,5 ayda 45 gram tartısına ulaşırken mutant balıklarınsa yaklaşık 84 gram yüke ulaştıklarını bildirdi. Su eserleri yetiştiriciliğinde toplam maliyetin yaklaşık yüzde 70’ni yemin oluşturduğunu belirten Abdulkadir Bayır, myostatin geni susturulan balıkların kardeşlerine göre çok daha süratli büyümeleri sebebiyle balık çiftliklerine kıymetli katkılar sağlayacağını kaydetti.
‘ÜLKELERİN BAĞIMSIZLIĞI İÇİN ÖNEMLİ’
Uzun vadeli maksatlarının myostatin geni susturulmuş bir Karadeniz alabalığı damızlık stoku oluşturmak olduğunu tabir eden Bayır, “Mutant balıkların bu evrede pazarlanması yasal olarak mümkün değil. Lakin artan dünya nüfusu, global iklim değişikliği, pandemiler ve Rusya- Ukrayna savaşı üzere coğrafik riskler nedeniyle ülkelerin besin üretiminde dışa bağımlılıklarını azaltmaları son derece kıymetli. Ülkelerin besin üretiminde bu riskleri en aza indirmek için önümüzdeki yüzyılda genetik mühendisliği üzere bilimlere çokça başvurmak durumunda kalacağı ve bu nedenle bilim adamlarının evvelden aksiyon alarak bu tıp tekniklerde uzmanlaşmasının ülkelerin bağımsızlığı için son derece önemlidir” dedi.
‘İNCELEMEYE DEVAM EDECEĞİZ’
‘CRISPR/Cas9’ tekniğinin genetiği değiştirilmiş organizmalarla (GDO) karıştırılmaması gerektiğini, bu teknikle tabiatta esasen var olan mutasyonların insan eliyle oluşturulduğunu vurgulayan Prof. Dr. Abdulkadir Bayır, “Hiçbir teknik eksiksiz değildir. Biz bu tekniği hayata geçirebilmek için yaklaşık 3 yıldır ağır olarak çalışıyoruz. Gayelerimizden birisi ürettiğimiz mutant balıkları besin güvenliği açısından da detay olarak incelemek. ‘CRISPR/Cas9’ tekniğini uygulama konusunda önümüzdeki tüm pürüzleri aştık. Bu basamaktan sonra birinci olarak ülkemizin en değerli kültür çeşidi olan gökkuşağı alabalığında CRISPR/Cas9 tekniğini kullanarak üreticilerin karşılaştıkları hastalıklar, pigmentasyon, düşük yem kıymetlendirme oranı üzere sorunların tahlilini arayacağız. Üretilen mutant balıkları besin güvenliği açısından inceleyerek çalışmamızı sürdüreceğiz” diye konuştu.
