Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın müsaadesiyle, İznik Müze Müdürlüğü’nün başkanlığında Dokuz Eylül Üniversitesi’nden bir takım tarafından 2018’de başlayan hafriyat çalışmaları sürdürülüyor.
Daha evvel zeytinlik olan 10 dönüm alanda yapılan arkeolojik hafriyatta kabartmalı ve gösterişli lahitler, İznik’e has fresklerle süslenmiş terrakota (kırmızı pişmiş topraktan yapılmış) plaka çatılı oda mezarları, hipojeler (yer altında tonozlu yapıyla inşa edilmiş mezar odası), mezar armağanları, iskeletler ve mozaikli taban döşemesi olan bir bazilika bulundu.
Bölgeden çıkarılan iskeletler, antropolog tarafından incelenip belgeleniyor. Hafriyatlarda bulunan başka eserler ise İznik Müzesi’ndeki Hisardere Salonu’nda sergileniyor.
Kazıların tamamlanmasının akabinde alan, devrin mezar tipolojisinin, meyyit gömme geleneğinin anlaşılabileceği nekropark olarak düzenlenip ziyarete açılacak.
“Tamamen buraya mahsus bir mezar tipi”
Kazının bilimsel koordinatörü Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Arkeoloji Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Aygün Ekin Meriç, bölgede 1989’dan itibaren yapılan kaçak hafriyatlarda lahitler ortaya çıktığını, alanın 2017’de kamulaştırıldığını ve 2019’da bilimsel kazıların başladığını söyledi.
Nekropol (mezarlık) alanında “Gregorios”, “Tanrılar”, “Antigonos”, “Nigrenie ve kızı Astyrist” ismi verilen lahitler ile Eros kabartmalı iki lahit bulunduğunu, 3. yüzyıla tarihlenen terrakota plaka çatılı oda mezarlara rastladıklarını belirten Meriç, “Altı adet içbükey terrakota plakalarla kapatılmış ve tabanı tuğla plakalarla döşeli, yan duvarlarında cennet bahçesi tasvirlerinden freskler olan dörtgen mezarlarla karşılaştık. Bunların 14 şahsa kadar çıkan aile mezarları olduklarını keşfettik. Bu türlü bir yapıda bir mezar geleneği İznik dışında hiçbir yerde yok. Büsbütün buraya has bir mezar tipi” dedi.
Meriç, lahit ve mezarlardan çıkarılan iskeletlerin pamuk ve keten içeren bir kumaşla sarıldığını, bu durumun kendilerine kemikleri araştırma fırsatı sunduğunu lisana getirdi.
Ayrıca bölgede tespit edilen mozaik tabanın 5. yüzyıla tarihlenen bir bazilika yapısına ilişkin olduğunu tespit ettiklerini bildiren Meriç, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Bu bazilika yapısının İznik’in en büyük bazilikası olduğunu anladık. Çok büyük ölçekli bir bazilika ve bu nekropolün üzerine inşa edilmiş. Ama lahitlere hiçbir halde ziyan vermemişler. Bazilika yapısının sonraki periyotlarda mezarlık kilisesi olarak kullanıldığını gördük. Bu alanın 2. yüzyıldan 5. yüzyılın sonlarına kadar bir nekropol alanı olduğunu tespit ettik. Bu mozaiği şu anda kapattık, üzerini kumla örttük. Doğuya ve batıya yanlışsız mozaiğin de devam ettiğini görüyoruz. Kurallar el verdiği ölçüde biz bunların hepsini ortaya çıkarmayı düşünüyoruz.”
Mezar tipolojisi hiç bozulmadan ortaya çıkarıldı
Prof. Dr. Meriç, alanda basamakla inilen, sistemli, birkaç meyyitin gömülü olduğu hipojelere de rastladıklarını, bunun dışında daha kolay çatkı, taş plaka mezarların bulunduğunu belirtti.
Dönemin mezar tipolojisini hiç bozulmadan bilimsel olarak ortaya çıkardıklarını lisana getiren Meriç, “Özgün mezar yapıları barındırması bakımından Bithynia Bölgesi’nde yer alan kıymetli bir nekropol örneği. Biz buradaki nekropol alanını ortaya çıkarıyoruz. Bu sene prestijiyle Kültür ve Turizm Bakanlığının başlattığı Geleceğe Miras Projesi kapsamında, daha uzun soluklu ve daha sağlam bütçelerle çalışmalara başladık. Çok daha süratli ve seri bir halde hem hafriyat yapacağız hem de muhafazaya yönelik çalışmalar yapacağız” diye konuştu.
Meriç, kelam konusu 10 dönüm alanda hafriyatın tamamını bir an evvel bitirip açık hava nekropark olarak ziyarete açmayı hedeflediklerini anlattı.
Nekropol alanında mezar geleneğinin insanların maddi durumuna nazaran şekillendiğini bildiren Meriç, şu bilgileri paylaştı:
“Burası sahiden çok büyük bir cazibe merkezi olacak. Beşerler buraya geldiklerinde buranın mezar geleneğini görebilecek. En yoksulu de varlıklı olanı da bu nekropol alanında. Çok kolay çatkılar da daha özel oda mezarlar, freskli mezarlar, mermer lahitler de göreceksiniz. Bu lahitlerin içinde çok kabartmalı olanlar, daha kolay kabartmalı olanlar var.
Burada Roma İmparatorluk Devri ve Erken Bizans Devri’nde yaşamış insanların bütün mezar geleneğini görebiliyoruz. Lahitlerin hepsinin mulajlarını alacağız. Mulajları, bulundukları yerlerde sergileyeceğiz. İçlerinden çıkan şahıslarla ilgili bilgiler de olacak. Burada kaç kişi yatmış, kaç yaşında ölmüşler, neyle gömülmüşler? Bütün bu dataların sunulduğu bir nekropark yapmak istiyoruz. İznik’e bu türlü bir nekropol alanı armağan etmeyi hayal ediyoruz.”
İznik Müze Müdürü Tolga Koparal da bölgede değerli buluntuların çıktığına dikkati çekerek, “Kazı çalışmaları tamamlandıktan sonra yapılacak bir etraf düzenleme çalışmasıyla buranın ziyaretçilere açılması düşünülüyor. Bununla ilgili çalışmalarımız devam ediyor” tabirini kullandı.
