Doğanın ‘süper kahramanları’ndan biri olan Deinococcus radiodurans mikrobu, ekstrem şartlara dayanıklılığı ve radyasyonu yok etme gücüyle bilim dünyasını şaşırtmaya devam ediyor. Bilim insanları, soğuk, asit, kuraklık ve yüksek dozda radyasyona karşı fevkalâde bir direnç sergileyen bu mikroba, “Conan Bakterisi” lakabını taktı. O denli ki, insanları saniyeler içinde öldürebilecek radyasyon dozlarına bile dayanabiliyor.
Radyasyon, biyolojik yapıları parçalayarak ve toksik oksijen molekülleri üreterek hücrelere ziyan verir. Birçok organizma, bu hasarı tamir etmek için düzeneklere sahip olsa da ağır radyasyon altında bu sistemler çoklukla yetersiz kalır.
Ancak D. radiodurans, manganez ve fosfat bazlı güçlü bir antioksidan sistemiyle bu oksijen moleküllerini etkisiz hale getirebiliyor. Daha evvel yapılan çalışmalar, manganez ve fosfatın birlikte güçlü bir antioksidan oluşturduğunu göstermişti.
Ancak Northwestern Üniversitesi’nden kimyager Brian Hoffman ve USU’dan patolog Michael Daly liderliğindeki bir takım, bu kombinasyona bir de peptit eklenince “mucizevi” bir tesir oluştuğunu keşfetti. Bu üçlü yapıya “MDP” ismi verildi ve yapılan deneylerde başka kombinasyonlardan çok daha güçlü olduğu kanıtlandı.
ÇOK YÜKSEK RADYASYONA DAYANIYOR
2022’de yapılan bir çalışmada, D. radiodurans’ın kurutulmuş ve dondurulmuş örnekleri, 140.000 gray radyasyona maruz bırakıldıktan sonra tekrar canlandırıldı. Bu, insanın dayanabileceği radyasyon düzeyinin on binlerce katı bir ölçü. Çalışma, bu bakterinin hayatta kalma sistemlerini daha güzel anlamak için değerli bir adım olarak görülüyor.
Bu keşif, sırf bakterilerle sonlu değil. Araştırmacılar, MDP’nin sıhhat, sanayi, savunma ve uzay keşfi üzere alanlarda da kullanılabileceğini belirtiyor. Bilhassa besinlerin ve ilaçların uzun mühlet dayanmasını sağlamak yahut uzay seyahatlerinde radyasyona dayanıklılığı artırmak için bu teknoloji geliştirilebilir.
UZAY VE TIP İÇİN YENİ UMUT
Michael Daly, MDP’nin potansiyelini şu sözlerle tabir etti: “Bu yeni anlayış, manganez bazlı daha güçlü antioksidanların geliştirilmesine yol açabilir. Sıhhat, sanayi ve uzay keşfi üzere pek çok alanda kullanılabilecek bu materyaller, gelecekte büyük fark yaratabilir.”
D. radiodurans, bilim beşerlerine sırf radyasyonla gayret konusunda değil, birebir vakitte ekstrem şartlara dayanıklılık konusunda da ilham veriyor. Bu organizmanın sırlarını çözmek, insanoğlunun besin muhafaza, ilaç geliştirme ve uzay keşfi üzere kuvvetli problemlerine tahlil olabilir.
