HTŞ’nin resmen Şam’ı alması ve Beşar Esad’In ülkeden kaçmasıyla Suriye’de ve komşu ülkelerde kutlamalar başladı. 61 yıldır süren Baas rejiminin yıkılmasıyla Suriyeliler muhaliflerin bayrağıyla kutlamalar yaptı, Esad ailesinin heykellerini yıktı.
Ancak tüm bu kutlamaların ortasında, bir noktada yapılan kutlama daha büyük kıymet taşıyor. Hama’daki kutlamalar, 1962 yılındaki katliamla, 2011 yılında iç savaşın açtığı yaralarla hatırlanan kente yeni bir renk kattı.
BABA ESAD’IN KATLİAMI
Suriye’de 1963’teki askeri darbe sonrası Baas Partisi iktidarı ele geçirdi. Hama, birinci yıllardan itibaren Baas siyasetlerine karşı çıkan kıymetli bir merkez oldu. Kenti farklı kılan muhafazakar yapısı ve Müslüman Kardeşler’in etkisiydi.
Bu tansiyon, 1964’te başlayan ve 100’den fazla kişinin hayatını kaybettiği protestolarla kendini gösterdi.
1970’lerde, Hafız Esad idaresinde muhalefet hareketleri tekrar yükseldi. Suriye’nin Lübnan iç savaşına müdahalesiyle isyanlar şiddetlendi.
Hama, bu devirde silahlı çatışmalara, bombalamalara ve suikastlara sahne oldu. Ordu, kentte tertibi sağlamak için konuşlandırıldı, fakat şiddet giderek arttı.
1981’de, İslamcı militanların bir askeri denetim noktasına saldırısı sonrası, kentte operasyon düzenlendi. İnsan Hakları İzleme Örgütü’ne nazaran üç gün süren baskılar sırasında 350’den fazla kişi öldürüldü. Bu olaylar, Hama’da daha büyük bir çatışmanın habercisiydi.
1982’nin Şubat ayında Suriye hükümeti, Hama’daki silahlı muhalefeti büsbütün bastırma kararı aldı. Eski kent, tanklar ve bombalarla yerle bir edildi.
Çatışmalar sırasında binlerce kişi öldü ve kentin büyük kısmı yıkıldı. Rifat Esad liderliğindeki birlikler, 27 gün süren ataklar düzenledi.
Uluslararası Af Örgütü ve öbür insan hakları kuruluşlarına nazaran, operasyonların akabinde kent ağır bir kuşatma altına alındı.
Ev aramaları, kitlesel tutuklamalar ve infazlarla Hama’da hayat büsbütün değişti. Şiddet, silahlı direnişin sona ermesine karşın devam etti.
Ölü sayısı konusunda farklı varsayımlar bulunuyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü, bu sayının 5 ila 10 bin ortasında olduğunu bildiriyor.
Uluslararası Af Örgütü ise toplam kaybı 25 bin olarak varsayım ediyor. Suriye İnsan Hakları Ağı’na göreyse meyyit sayısı 40 bin dolayında. Hama Katliamı, Suriye tarihinin en kanlı olaylarından biri olarak hafızalara kazındı.
İÇ SAVAŞIN YARALARI
Hama, savaşın birinci yılında muhalif şovlara katılmasına karşın, Halep üzere ağır silahlı çatışmaların yaşandığı bir yer olmadı.
Dünya Bankası’nın 2017’deki iddialarına nazaran, kentin meskun altyapısının sırf yüzde 6’sı ziyan gördü ve bu, öbür Suriye kentlerine kıyasla çok daha düşük bir orandı.
